سینمای آنلاین؛ مسیری تازه برای سینمای ایران
سینمای آنلاین برای آثار ایرانی به‌زودی شروع به کار می‌کند؛ طرحی که با اکران آنلاین فیلم «خروج» ابراهیم حاتمی‌کیا برای اولین بار در ایران به اجرا درخواهد آمد.
همانطور که حتما در اخبار روزهای اخیر شنیده‌اید، به‌زودی شاهد به اجرا درآمدن طرحی تازه با عنوان سینمای آنلاین برای آثار ایرانی جدید خواهیم بود؛ طرحی که برای اولین بار در ایران با اکران آنلاین فیلم «خروج» آخرین ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا به اجرا درخواهد آمد. در فیلیمو شات قصد داریم به این موضوع و اهمیت طرح نمایش فیلم آنلاین برای شرایط کنونی، بررسی سابقه آن در سینمای جهان و آینده سینمای ایران بپردازیم.
در شرایطی که معلوم نیست اقتصاد بین‌المللی تا چه زمانی تحت‌تاثیر شیوع فراگیر ویروس کرونا خواهد بود و بازگشایی سینماها چه زمانی ممکن می‌شود، به نظر می‌رسد که صنعت نمایش و سرگرمی و به ویژه سینما بیش از هر زمانی به پلتفرم‌های آنلاین نیاز دارد و حالا نمایش آنلاین تولیدات سینمایی و تلویزیونی در دوران قرنطینه، فراتر از فراهم آوردن سرگرمی برای عموم مردم، همچون تنها راهکار اقتصادی برای یک صنعت چند میلیارد دلاری است. موضوعی که در صنعت نمایش دارای سابقه‌ای نزدیک به یک دهه است و طی این مدت، با به‌کارگیری روش‌ها و الگوهای مختلف، علاوه بر غلبه به چالش‌های تجاری، موجب احیا و درخشش گونه‌های هنری رو به انقراض هم شده است؛ طوری که باید گفت طی همین دو سال گذشته، ساخته و دیده شدن آثاری چون «رما»، «مرد ایرلندی»، «داستان ازدواج»، مستند «کارخانه آمریکایی» و… بدون سرمایه‌گذاری و الگوی تجاری نت‌فلیکس ممکن نبوده است. برای بررسی عمیق و دقیق‌تر ماجرا باید به سال‌ها قبل بازگردیم.
اینترنت، شیوه نمایش خانگی را عوض کرد.
مفهوم نمایش یا سینمای خانگی برمی‌گردد به دهه هشتاد میلادی که فناوری نوار ویدیو باعث به راه افتادن ویدیوکلوپ‌ها شد. تا سال‌ها بعد، ویدیو و تلویزیون به‌عنوان یک تجارت جانبی در صنعت سینما و کنار تولید و پخش فیلم سینمایی مطرح بود. اوایل هزاره جدید، بعد از فناوری پخش HD، صفحه‌های نمایش در ابعاد بزرگ و دیسک‌های بلو-ری تعریف شدند و البته اینترنت، شیوه نمایش خانگی را عوض کرد؛ فاصله میان تجربه تماشای فیلم در سالن سینما و خانه دیگر چندان محسوس نبود و خیلی از مخاطبان بالقوه سینما، سرگرمی پای تلویزیون در خانه را به حضور در سالن سینما ترجیح می‌دادند. بعد از انقلاب تلویزیونی و قدرت گرفتن شبکه‌ها، وی‌اودی و پلتفرم‌های آنلاین پخش فیلم از راه رسیدند. نت‌فلیکس به‌عنوان گسترده‌ترین ویدیوکلوپ و سامانه پخش فیلم در آمریکا، که کارش را از تحویل دی‌وی‌دی به خانه‌های مردم آغاز کرده بود، خیلی زود فهمید که محصول مهم و تعیین‌کننده در آینده صنعت نمایش و سرگرمی فقط و فقط محتواست؛ پس به‌جای بازنشر محتواهای موجود، شروع کرد به سرمایه‌گذاری بر روی تولید محتوای دیجیتال و اختصاصی. این الگوی تولید جدید به‌سرعت در بازار جواب داد، قدرت ریسک را بالا برد و موجب شد که نت‌فلکیس و رقبایی مانند آمازون دامنه تولید محتوای خود را به محصولات تلویزیونی محدود نکنند و به سمت سینما بیایند. از حاصل این تغییر مسیر هم که حتما خبر دارید؛ امروز بدون نت‌فلیکس، آمازون، دیزنی‌پلاس و…، نمی‌توانیم آینده روشنی را برای سینما متصور شویم.
در چند سال اخیر، شاهد دوگانه‌ای میان اهالی سینما بودیم بر سر حفظ نمایش در سال‌های سینما و نمایش فیلم آنلاین: گروه اول از ضرورت حفظ قالب نمایش در سالن‌های سینما می‌گفتند و اصالت سینما را به فرایند تماشای جمعی اثر در سالن‌ها می‌دانستند. گروه مقابل هم به فرصت بیشتر برای ریسک‌های خلاقانه و امکان ظهور استعدادهای تازه با قدرت گرفتن پلتفرم‌های آنلاین باور داشتند. موفقیت محصولات سینمایی نت‌فلیکس و رسیدن به روش‌های بینابینی برای نمایش عمومی و پخش آنلاین، از رسیدن به یک نقطه تعادل نسبی خبر می‌داد. گرچه آمار و ارقام از گسترش روزافزون اقبال به فرمت نمایش فیلم آنلاین در بازه‌ای چندساله حکایت داشتند، درست مانند اتفاقی که در بخش‌های دیگر صنعت سرگرمی و محصولات فرهنگی مانند مطبوعات، موسیقی، کتاب و گیم رخ داد و در تقابل میان نسخه فیزیکی و آنلاین، کفه ترازو را به سمت محصولات آنلاین سنگین کرد.
شیوع ویروس کرونا و بروز بزرگترین بحران اجتماعی از زمان جنگ جهانی دوم، به سیر تغییرات تاریخی سرعت بخشید. حالا در تمام دنیا، استودیوهای فیلمسازی به پلتفرم‌های آنلاین همچون قایق‌های نجات نگاه می‌کنند.
مثل بسیاری از پدیده‌های پیش‌بینی‌نشده دیگر، شیوع ویروس کرونا و بروز بزرگترین بحران اجتماعی از زمان جنگ جهانی دوم، به سیر تغییرات تاریخی سرعت بخشید. حالا در تمام دنیا، استودیوهای فیلمسازی به پلتفرم‌های آنلاین همچون قایق‌های نجاتی نگاه می‌کنند که خواسته یا ناخواسته چاره‌ای جز سوارشدن بر آن‌ها نخواهند داشت. مسلما بحران کرونا و سال ۲۰۲۰ به یک نقطه عطف در تاریخ صنعت نمایش تبدیل خواهد شد؛ نه به این معنا که اکران فیلم و سالن‌های سینما به‌کل نابود می‌شود و انتخابی به‌جز فیلم دیدن در خانه نخواهیم داشت؛ بعد از این، به‌احتمال زیاد عادت‌های اجتماعی مردم تغییر می‌کند و تمایل مردم به استفاده از پلتفرم‌های آنلاین بیشتر خواهد شد. درنتیجه، به‌مرور شاهد تولیدات بیشتر آثار متناسب با مدیوم نمایش خانگی و اختصاص سالن‌های سینما به آثار بزرگ متناسب به پرده عریض و فرمت‌هایی چون سه‌بعدی و آیمکس خواهیم بود. در شرایطی که چنین روندی در سینمای جهان اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد، چه مسیری پیش‌روی سینمای ایران است؟
قبل از پرداختن به بحث اکران آنلاین، باید وضعیت فعلی سینمای ایران را ترسیم کنیم؛ سینمایی که حداقل برای چهار دهه بین بخش خصوصی و حمایت دولتی در نوسان بوده است و هنوز هم نتوانسته برای این تناقض اقتصادی جواب قانع‌کننده‌ای پیدا کند. نتیجه این که سینمای ایران در حال حاضر به جای این که خرج خود را از چرخه اکران و گیشه دربیاورد، وابسته به وام‌ها و حمایت‌های دولتی و جذب سرمایه‌های تازه از بخش‌های غیرسینمایی است. به همین دلیل حتی در میان پرفروش‌ترین فیلم‌های سال هم کمتر با محصولی مواجه می‌شویم که از طریق اکران به سود کامل رسیده باشد و حتی در مواردی شاهد فیلم‌هایی هستیم که با وجود فروش بالای ده میلیارد تومان، همچنان در حساب‌وکتاب ضرر می‌دهند!
بنا بر آمار و ارقام موجود، در سینمای ایران سالیانه بیش از ۱۰۰ فیلم سینمایی ایرانی بلند (با پروانه ساخت سینمایی و ویدیویی) به تولید می‌رسد، در حالی که ظرفیت سینما با وجود افزایش چشمگیر سالن‌های نمایش، بیش از ۷۰ فیلم نیست؛ آن هم فقط تولیدات داخلی و در شرایطی که فرصت اکران فیلم‌های روز جهان وجود ندارد. با این چرخه، هرسال تعداد زیادی از فیلم‌ها یا در چرخه اکران قربانی می‌شوند یا اصلا امکان نمایش پیدا نمی‌کنند که بخشی از این چرخه معیوب به ساختار و تصدی‌گری دولتی و بروکراسی اداری برای مدیریت یک ظرفیت محدود برمی‌گردد. نباید فراموش کرد که جدا از مشکلات ساختاری، بخش عمده‌ای از فیلم‌های ایرانی واجد جذابیت کافی برای کشاندن مردم به سینماها نیستند. اما در موارد بسیار، همین آثار ناموفق در اکران، در شبکه نمایش خانگی با اقبال به نسبت بیشتری از سوی مخاطب مواجه شده‌اند.
برای درک بهتر چرخه معیوب تولید و اکران کنونی سینمای ایران، به این توجه کنید که در سینمای جهان هرسال شاهد تولید فیلم‌های مستقل، ارزان و میان‌رده هستیم که با بودجه‌هایی کمتر از ۲۰ میلیون دلار می‌توانند بیش از صد میلیون دلار فروش داشته باشند؛ در شرایطی که میانگین بودجه تولید بلاک‌باسترها حدود ۲۰۰ میلیون دلار است. اما در ایران فاصله میان تولید فیلم های سینمایی ارزان و گران (بین یک میلیارد تا ده میلیارد تومان) به‌مراتب کمتر است. با توجه به ظرفیت اندک چرخه اکران، اگر تولید فیلمی از این بازه بالاتر برود، احتمال چندانی برای سودآوری وجود ندارد و با پایین‌تر آمدن هزینه از این بازه، امکان تولید حرفه‌ای عملا وجود نخواهد داشت. درنتیجه با افزایش تورم سالیانه، فقط باید منتظر محدود و محدودتر شدن این بازه، گران‌تر شدن قیمت بلیت، کاهش تعداد تماشاگر و از بین رفتن فرصت برای تجربه‌های تازه و متفاوت در سینمای ایران باشیم.
در حال حاضر، با وجود بحران تولید در صنعت نمایش و سرگرمی، پلتفرم‌های آنلاین بقای فیلمسازی را تا حدود زیادی تضمین کرده‌اند.
در حال حاضر، با وجود بحران تولید در صنعت نمایش و سرگرمی، پلتفرم‌های آنلاین بقای فیلمسازی را تا حدود زیادی تضمین کرده‌اند. سینمای ایران را هم نمی‌توانیم مستقل از دنیا در نظر بگیریم و برای آن نسخه‌ای اختصاصی تجویز کنیم. طرح اکران آنلاین فیلم یا سینمای آنلاین ، در نگاه اول راهی برای برون‌رفت سینمای ایران از بحران و ورشکستگی ناشی از تعطیلی اجباری سالن‌های نمایش است. مسلما ظرفیت محدود اکران و سینماهای ایران با توجه به کاهش ۲۵ درصدی تا پایان بهار، کار را برای تولیدات بعدی و فیلم‌های جدید ایرانی در نوبت اکران سخت‌تر هم خواهد کرد. طوری که ده‌ها فیلم آماده اکران و ده‌ها فیلم در مرحله تولید و پیش‌تولید، باید رقابتی مرگبار برای زمان نمایش را از سر بگذرانند. این را هم در نظر داشته باشید که تاخیر چندماهه اکران، شرایط بازگشت سرمایه تولید را با خطر جدی مواجه خواهد کرد.
اکران آنلاین فیلم در درجه اول ظرفیت تازه‌ای را برای نمایش فراهم می‌کند. علاوه بر آن، با وجود تفاوت الگوی تجاری میان بلیت‌فروشی گیشه و نمایش خانگی، نباید از قابلیت افزایش طیف تازه‌ای از مخاطبان خاموش سینمای ایران طی فرایند راه‌اندازی سینمای آنلاین غافل شد. امتداد این مسیر، که حتما با آزمون‌وخطا به بهترین الگوی فروش ممکن نیز خواهد رسید، به‌مرور زمان به چند تغییر عمده در ساختار سینمای ایران منجر می‌شود؛ از جمله: قدرت گرفتن بخش خصوصی در مدیریت نمایش، فرصت بیشتر برای دیده شدن آثاری که در چرخه اکران شانس کمتری دارند، اصلاح الگوهای تولید با توجه به میزان فروش و سودآوری و میدان دادن به استعدادهای جوان و نیروهای تازه.
این را هم نباید فراموش کرد که طرح سینمای آنلاین ، بعد از بازگشایی مجدد سینماها می‌تواند بار بزرگی را از دوش سالن‌های محدود بردارد و حتی زمینه‌ای باشد برای اکران فیلم‌های خارجی در کنار جدیدترین فیلم های ایرانی که در بلندمدت رونق سینماها را هم تضمین خواهد کرد.
طرح فیلم سینمایی انلاین از هفته آینده با «خروج» ساخته ابراهیم حاتمی کیا و با نقش‌آفرینی فرامز قریبیان به اجرا گذاشته می‌شود؛ فیلمی که اولین بار در جشنواره فجر به نمایش درآمد و واکنش‌های متفاوتی را به همراه داشت. با توجه به تعداد زیاد فیلم‌های ایرانی آماده نمایش، در صورت موفقیت طرح سینمای آنلاین احتمالا آثار دیگری نیز به آن روی خواهند آورد. پس، در ادامه نیز می‌توانیم امیدوار باشیم که این اتفاق آغازگر یک مسیر تازه در سینمای ایران باشد؛ مسیری برای عبور از چرخه محدود کنونی.
زحمت کشیدین این همه نوشتین اما مختصر و مفید راجب این دستگاه و کاربردهاش توضیح نداین..من که فوق لیسانس بودم نفهمیدم چه برسه به یه فرد معمولی……………..متاسفام ک نتونستید سلیس و روان توضیح بدید و هی از غرب و تحولاتش گفتین
این امر به شدت نیازمند کمک مردم خواهد بود.