جشنواره امسال چه پرحاشیه و کم‌رمق و چه کم‌ستاره و متنوع، یک اصل مهم را درباره سینمای ایران و آینده آن ثابت می‌کند: سینمای ایران تشنه تغییر و تازگی است؛ در هر سطح و در هر بعدی.
آنچه که در جشنواره امسال دیدیم (منظور بخش موفق و امیدوارکننده‌ی سینمای ایران است)، به جای آن که فیلم‌های چندمیلیاردی و بدون ریسک ساخته شده بر اساس الگوهای بازاری باشند (یعنی استفاده از ستاره‌ها، دست گذاشتن روی تابوهای اجتماعی و پنهان شدن پشت مضامین)، آثاری بودند که سعی داشتند تا مسیر متفاوتی را در این سینمای اشباع‌شده دنبال کنند. برندگان واقعی جشنواره کسانی هستند که ضرورت تغییر و تحویل در سینمای ایران را فهمیده‌اند و برای دستیابی به آن حاضر شده‌اند که هزینه کنند و دست به ریسک بزنند.
برای آشنایی با فرمول‌های موفقیت فیلم‌ها در جشنواره سی‌وهشتم فجر با فیلیمو شات همراه باشید.
۱- فیلم خودتان را بسازید
بخش عمده‌ای از فیلم‌های امسال را آثار تلخ و سیاهی تشکیل می‌دادند که واکنشی به شرایط روز جامعه بودند؛ فیلم‌هایی که به همین دلیل، تماشای آن‌ها (که هدف اصلی‌شان بازتاب ایده و مضمون بود) برای مخاطب ساده نبود. در عوض، بهترین فیلم‌های جشنواره امسال را کسانی ساختند که سینما و تعریف شخصی آن اولویت اصلی‌شان بود؛ فیلم‌هایی که معلوم بود مدت‌ها در ذهن مولف جا خوش کرده‌اند و زمان برده تا به مرحله‌ی عمل برسد.
بر همین اساس باید گفت که هیچ‌چیزی مهم‌تر از این نیست که هرکس دنبال ساخت فیلم شخصی‌اش باشد و سوژه‌های داغ روز را برای واکنش و جلب‌توجه رها کند.
۲- در تهران نمانید
واقعا همه از شنیدن چندباره قصه‌ها در لوکیشن‌های تکراری خسته شده‌اند. تعداد قابل‌توجهی از ۲۸ فیلم امسال، خارج از تهران فیلمبرداری شده‌اند که همین لوکیشن و فضای جدید حتی در نمونه‌های کمتر موفق هم به فیلمساز کمک کرده تا از دایره تکرار فاصله بگیرد. جدا از لوکیشن، در مواردی زبان هم به این امر اضافه می‌شود و نشان می‌دهد که سینمای ایران به هر شکلی از تغییر روی خوش نشان می‌دهد.
۳- به دنبال چهره‌های تازه بگردید
میرسعید مولویان و توماج دانش‌بهزادی تنها دو نمونه از چهره‌های سرشناس تئاتری‌اند که در فیلم‌های امسال به چشم آمدند (مولویان نامزد جایزه بهترین بازیگر مرد هم شد). بیش از نصف فیلم‌های جشنواره امسال بی‌نیاز از ضرورت بازار برای حضور ستاره ساخته شده‌اند و تماشاگر هم نسبت به این رویکرد، واکنشی مثبت و مهربانانه نشان داد. الان دیگر هیچکس انتظار ندارد فیلم‌هایی چون «پوست»، «ابر یارانش گرفته» و «تومان» با حضور ستاره‌ها ساخته شود اما این انتظار ایجاد شده است که سینمای ایران به چنین آثار متفاوتی هم نیاز دارد: فیلم‌هایی که با تعریف بازاری جریان اصلی نمی‌خوانند و حرفه‌ای‌تر از آن هستند که در بخش هنر و تجربه به نمایش در بیایند.
۴- به هر قیمتی فیلم نسازید
«فیلم ساختن» به‌هرحال کار ساده‌ای نیست و هر فیلمساز بیش از هر چیز «سعی می‌کند» که فیلم بسازد. با این وجود، کسانی که سعی داشتند به هر قیمتی فیلم بسازند، حتی به قیمت کنار گذشتن حداقل‌ها و راضی شدن به تمام خواسته‌های سرمایه‌گذار، بازنده‌های اصلی این دوره بودند.
صرف فیلم ساختن، الزاما ارزش به حساب نمی‌آید و تماشاگران و منتقدان در قبال فیلم بد و ضعیف، حتی با علم به فقر و دیگر مشکلات تولید، بی‌رحمانه‌تر از آنچه که انتظار می‌رود، برخورد می‌کنند. این را هم در نظر داشته باشید که معمولا واکنش‌های منفی جشنواره مقدمه‌ای است بر شکست گیشه و با این روند، هیچ جای امیدی برای کسی نیست که به هر قیمتی فقط می‌خواهد فیلم بسازد؛ بدون قصه، بدون بازیگر و بدون شرایط تولید مناسب.
۵- دنبال مد روز نباشید
شبیه بقیه فیلم ساختن یا دنبال کردن مد روز، در سینمای ایران دیگر جواب نمی‌دهد. اکثر فیلم‌های ناموفق امسال به طرز زیرکانه‌ای سعی داشتند با مهندسی معکوس فرمول‌های موفقیت آثار مهم سال‌های اخیر جشنواره فجر ، همان موفقیت را تکرار کنند. روندی که در عمل می‌بینیم نتیجه‌ای جز شکست در پی نداشته است. چه در یافتن لحن و چه در شیوه ساخت، تاثیر بخش رایج و فعال سینمای ایران حتی یک سال هم دوام ندارد و مدام در حال تغییر است؛ پس نباید انتظار داشته باشید که چرخه بازتولید و بازیافت آثار سینمای ایران موفق باشد.
هیچوقت شنیده‌اید که کسی از موج مقلدان کیمیایی، کیارستمی یا فرهادی، فیلمسازی صاحب هویت و فردیت شود؟ پس نباید انتظار داشته باشید که موج‌های بعدی هم به جایی برسد.
