نقد فیلم حمال طلا ساخته تورج اصلانی؛ دستوپا زدن ته چاه
فیلم «حمال طلا»، اولین اثر سینمایی تورج اصلانی، داستان یک حامل طلا را روایت می‌کند که پس از دزدیده شدن طلاهایش، درگیر ماجراهایی تلخ می‌شود.
در حرفه طلاسازی و بازار طلا، شغلی جنبی وجود دارد به نام قالیکاری که کارش استخراج طلا از دل مواد و ضایعات دیگر است. در ظاهر، کار چندان خوشایند و جذابی به نظر نمی‌رسد ولی اگر از دل آشغال بتوانید طلا بیرون بکشید، تعریف و نگاهتان تغییر می‌کند. این، یکی از ایده‌های داستانی فیلم «حمال طلا» ساخته تورج اصلانی و شاید در معنایی کلی‌تر، استعاره‌ای از زندگی شخصیت‌های اصلی قصه باشد که در زمانه‌ای نکبت‌بار به جستجویی محال و دور از ذهن برای خوشبختی مشغول هستند. در ادامه، برای بررسی فیلم «حمال طلا» و تجربه کارگردانی تورج اصلانی با فیلیمو شات همراه باشید.
تورج اصلانی را عموماً به‌عنوان مدیر فیلمبرداری می‌شناسیم؛ کسی که طی بیش از یک دهه، جایگاه ویژه‌ای در میان بهترین فیلمبرداران سینمای ایران پیدا کرده است. بخشی از شهرت و اعتبار کارنامه اصلانی به حضور او در فیلم‌های تجربی برمی‌گردد که به‌واسطه تسلط بر دوربین و نور به خیلی از پروژه‌ها یاری رسانده. اصلانی علاوه بر این، در زمینه کارگردانی نیز تلاش‌های قابل‌توجهی داشته که می‌توان به فیلم تجربی و ارزان «جینگو» و بعد «حمال طلا» اشاره کرد که به‌عنوان اولین فیلم سینمایی او در بخش نوعی نگاه در سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد.
در فیلم حمال طلا با شخصیت‌هایی سروکار داریم که در باتلاق تقدیر گیر افتاده‌اند و هر چه دستوپا می‌زنند شرایطشان بهتر که نمی‌شود هیچ، بدتر هم می‌شود.
داستان درباره کارگری است که به‌عنوان حامل برای یک طلافروشی کار می‌کند و یک روز در مسیر رفت‌وآمد مورد هجوم چند زورگیر قرار می‌گیرد و طلاهای نزدش به سرقت می‌رود. چاره‌ای نیست جز پرداخت خسارت که از عهده او خارج است. به همین علت، او به فکر ایده‌ای پرریسک برای فراهم کردن پول خسارت می‌افتد که این سرآغازی برای دردسرهای بعدی است.
میراث شیرین؛ نقد فیلم قصر شیرین
اصلانی از اوایل دهه هشتاد کار خود را شروع کرد و بخشی از شهرت او برمی‌گردد به همکاری‌هایش با نسل جدیدی از سینماگران همان دوران؛ نام‌هایی چون علیرضا امینی و سامان سالور که بعد از موج موفقیت جهانی عباس کیارستمی و مقلدانش، با آثار خود توجه جشنواره‌‌های معتبر را جلب کرده بودند. یکی از نکات مشترک درباره این جریان سینمایی، که هنوز هم آثار اندکی از آن در سینمای ایران به چشم می‌خورد، تلاش برای رسیدن به شکلی از زیبایی‌شناسی فلاکت و چرک بود. نکته اینجاست که اصلانی در اولین تجربه سینمایی خود به آن فضا و اتمسفر نزدیک می‌شود و ازاین‌رو شاید حتی بتوان او را یکی از چهره‌های مؤثر، صاحب ایده و سلیقه و تأثیرگذار در شکل‌گیری آن جریان سینمایی معرفی کرد.
البته این فلاکت و چرک (الزاماً نه به معنای منفی آن، چرا که خود اصلانی هم در گفتگوهایش بارها تأکید داشته که سعی‌اش روایت داستان افرادی بوده که گرفتار کثافت می‌شوند و کثافت اینجا با فضولات انسانی نمود عینی هم پیدا می‌کند) در فیلم «حمال طلا» پیش از تصویرسازی در مرحله نوشتن و پرداخت درام هم وجود داشته. اینجا با شخصیت‌هایی سروکار داریم که در باتلاق تقدیر گیر افتاده‌اند و هر چه دستوپا می‌زنند شرایطشان بهتر که نمی‌شود هیچ، بدتر هم می‌شود. انگار که نویسنده قصه، مدام مسیر را طوری تغییر می‌دهد که شخصیت‌ها از چاله به چاه سقوط کنند. شاید بتوان این را رویکردی برای نزدیک شدن به شکلی از کمدی سیاه و تلخ دانست که حداقل در عمل، تلاش برای بازنمایی وضعیت تلخ زمانه با ته‌مایه طنز دارد اما این تلخی نسبت به حس طنز غلبه یافته و برای همین با خروجی مفرحی سروکار نداریم. انگار راه گریزی از سرنوشت تلخ و محتوم نیست زیرا به نظر می‌رسد راوی قصه گاه سعی دارد این سرنوشت را به کاراکترها تحمیل کند.
از طرف دیگر، فیلم «حمال طلا» به تبع از آبشخور سینمایی‌اش، ترجیح می‌دهد که از نقد اجتماعی هم خیلی دور نباشد و برای همین هنگام تماشای فیلم دائما به این فکر می‌کنید که چقدر بحران‌های دراماتیک قصه معلول و بازتاب‌دهنده وضعیت جامعه واقعی و بیرونی است؛ چرا که فیلم سعی دارد تا حد ممکن به برشی از یک واقعیت اجتماعی بیرونی نزدیک شود و قصه‌اش را در همین بستر روایت کند.
نقد و بررسی فیلم «طلا» و نگاه پرویز شهبازی به مادیات در زندگی را در فیلیمو شات بخوانید
جدا از بحث روایت و فضاسازی، که عامدانه به سمت تلخی و شکست می‌رود، «حمال طلا» در اجرا نیز نکات قابل‌توجهی دارد که مهم‌ترین آن ترکیب بازیگران فیلم از چهره‌های سرشناس، بازیگران کم اسم و رسم و نابازیگرهاست که باعث شده فیلم در ظاهر نیز خیلی شبیه دیگر آثار جریان اصلی سینمای ایران نباشد؛ اتفاقاً بازیگران هم از فرصت متفاوتی که برای نقش‌آفرینی نصیبشان شده به خوبی بهره برده‌اند.
فیلم «حمال طلا» (که پیش‌تر «حباب زر» نام داشت) سعی دارد جامعه‌ای را به تصویر بکشد که طمع و ناچاری در آن به طرز مضحک و بی‌معنایی دست به گریبان شده‌اند. از زمان ساخت تا اولین نمایش فیلم در جشنواره فجر، شرایط اقتصادی و اجتماعی ملتهب‌تر شده و الان که نوبت به نمایش عمومی آن رسیده وضع به مراتب بدتر هم هست. بر همین اساس باید دید که نمایش عمومی تصویر چرک دنیای فیلم از طبقه کارگر و زندگی در خیابان‌های شلوغ و کثیف با چه واکنشی رو‌به‌رو خواهد شد؛ تشدید بحران واقعی باعث همذات‌پنداری بیشتر مخاطبان با شخصیت‌های فیلم می‌شود یا که سرنوشت تلخ آن‌ها را پس خواهند زد؟
با آغاز اکران آنلاین فیلم «حمال طلا» از یکشنبه ۱۹ مرداد ۹۹ ساعت ۲۰، اولین اثر سینمایی تورج اصلانی با نقش‌آفرینی پیام احمدی‌نیا، علیرضا مهران، لطف‌الله سیفی، سعید آقاخانی و ژاله صامتی در سینمای آنلاین فیلیمو قابل‌تماشاست.
